B.E. Mahon, V. Ehrenstein, M. Norgaard, L. Pedersen, K.J. Rothman, H.T. Sorensen
Pediatrics, 2007; 119: e804-e812
Opublikowano w Medycyna Praktyczna Suplement „Szczepienia” 2008/02
Wprowadzenie
Choroba pneumokokowa (ChP) to ciężkie zakażenie o różnym przebiegu klinicznym wywołane przez bakterie Streptococcus pneumoniae. Najcięższymi jej postaciami są: pneumokokowe zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, posocznica i zapalenie płuc. Każdego roku ChP stanowi przyczynę 1,6 miliona zgonów (zwłaszcza wśród dzieci) na świecie. Od dawna wiadomo, że niektóre czynniki – takie jak uczęszczanie do żłobka lub przedszkola, narażenie na dym tytoniowy oraz przewlekłe choroby – zwiększają ryzyko ChP. Mniej znana jest natomiast rola okołoporodowych czynników ryzyka. Dotychczasowe badania obejmowały niewielkie grupy dzieci i trudno na ich podstawie wyciągnąć jednoznaczne wnioski. Ze względu na możliwość zapobiegania ChP poprzez szczepienia ochronne zidentyfikowanie grup ryzyka, którym szczepienia przyniosą najwięcej korzyści, może mieć istotne znaczenie.
Pytanie kliniczne
Czy okołoporodowe czynniki ryzyka wpływają na częstość hospitalizacji z powodu choroby pneumokokowej u dzieci do lat 12, nieszczepionych przeciwko S. pneumoniae?
Metodyka
badanie kohortowe
Lokalizacja
Dania
Badani
Kryteria kwalifikujące – dzieci urodzone z ciąż jednopłodowych w latach 1980-2001 (okres przed wprowadzeniem w Danii szczepionki przeciwko pneumokokom). Kryteria wykluczające – wiek płodowy <25. lub >45. tyg. ciąży, urodzeniowa masa ciała <500 g, wiek płodowy <28. tyg. ciąży i urodzeniowa masa ciała >2500 g.
Opis metody
Dzieci zakwalifikowane do badania podzielono na grupy w zależności od występowania potencjalnych czynników ryzyka, takich jak: – wiek płodowy – (1) dzieci urodzone przedwcześnie (=<37. tyg. ciąży; w tym podgrupa =<31. tyg. ciąży), (2) dzieci urodzone w terminie porodu (38.-41. tydz. ciąży), (3) dzieci urodzone po czasie (>=42. tyg. ciąży);
– rodzaj porodu – (1) drogą pochwową, (2) cesarskie cięcie, (3) inny;
– urodzeniowa masa ciała – (1) <2500 g (w tym podgrupa <2000 g), (2) 2500-3000 g, (3) 3001-3500 g, (4) >3500 g;
– punktacja w skali Apgar w 5. minucie – (1) 0-6 pkt, (2) 7-10 pkt; – występowanie lub niewystępowanie wad wrodzonych;
– wiek matki podczas porodu (1) =<20. roku życia, (2) 21.-35. roku życia, (3) >35. roku życia;
– liczba wcześniejszych porodów – (1) pierworódka, (2) wieloródka;
– palenie tytoniu przez matkę podczas ciąży.
Dzieci monitorowano do 12. roku życia lub do wystąpienia ChP.
Punkty końcowe lub oceniane zmienne
– główny: hospitalizacja z powodu ChP;
– dodatkowe: (1) hospitalizacja z powodu pneumokokowego zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych, (2) hospitalizacja z powodu posocznicy pneumokokowej, (3) hospitalizacja z powodu pneumokokowego zapalenia płuc.
Definicje:
– ChP – obejmowała przypadki pneumokokowego zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych, posocznicy lub zapalenia płuc;
– częstość hospitalizacji wyrażano za pomocą wskaźnika hospitalizacji w przeliczeniu na 100 000 osób na rok;
– hospitalizację z powodu ChP rejestrowano w przedziałach wiekowych: 0-6. miesiąca życia, 7.-24. miesiąca życia, 25.-60. miesiąca życia oraz 61.-144. miesiąca życia.
Wyniki
Analizą objęto 338 504 dzieci. Spośród tej kohorty 1052 dzieci do 12. roku życia było hospitalizowanych z powodu ChP, a najczęstszą przyczyną hospitalizacji było pneumokokowe zapalenie płuc (81,9%). Wskaźniki hospitalizacji były różne w poszczególnych przedziałach wiekowych (odpowiednio w przeliczeniu na 100 000 osób na rok: w wieku 7.-24. mż. – 97; 0-6. mż. – 65; 25.-60. mż. – 28; a 61.-144. mż. – 11).
Największe wskaźniki hospitalizacji odnotowano u dzieci w wieku 0-6. miesiąca życia i 7.-24. miesiąca życia:
– urodzonych przedwcześnie (odpowiednio: w wieku 0-6. mż. – 212, w wieku 7.-24. mż. – 196), a zwłaszcza .31. tygodnia ciąży (odpowiednio: w wieku 0-6. mż. – 710, w wieku 7.-24. mż. – 436);
– z małą urodzeniową masą ciała (odpowiednio: w wieku 0-6. mż. – 221, w wieku 7.-24. mż. – 214), a zwłaszcza z urodzeniową masą ciała <2000 g (odpowiednio: w wieku 0-6. mż. – 413, w wieku 7.-24. mż. – 275);
– z punktacją w skali Apgar 0-6 (odpowiednio: w wieku 0-6. mż. – 157, w wieku 7.-24. mż. – 236);
– z wadami wrodzonymi (odpowiednio: w wieku 0-6. mż. – 212, w wieku 7.-24. mż. – 190).
Wśród dzieci w wieku 0-6. miesiąca życia najmniejszy wskaźnik hospitalizacji obserwowano u dzieci urodzonych z pierwszej ciąży. W starszych grupach wiekowych wskaźniki hospitalizacji z powodu ChP były mniejsze i nie obserwowano różnic w zależności od ocenianych okołoporodowych czynników ryzyka.
Wnioski
Przedwczesny poród, mała urodzeniowa masa ciała, mała punktacja w skali Apgar i obecność wad wrodzonych zwiększają ryzyko hospitalizacji z powodu choroby pneumokowej u dzieci do 24. miesiąca życia.
Opracowała dr med. Bożena Dubiel
Konsultował dr hab. med. Leszek Szenborn
Katedra i Klinika Pediatrii i Chorób Infekcyjnych AM we Wrocławiu
