Jay S. Keystone
The American Journal of Medicine, 2005; 118 (10A): 63S-68S
Komentarz
Wirusowemu zapaleniu wątroby typu B (WZW typu B), podobnie jak WZW typu A, można skutecznie zapobiegać dzięki szczepieniom ochronnym.[1]
Na całym świecie co roku umiera około miliona ludzi z powodu klinicznych następstw zakażenia HBV – przewlekłego zapalenia wątroby, jej niewydolności, marskości i raka wątrobowokomórkowego.[2]Systematyczne zmniejszanie się liczby nowych zachorowań na WZW typu B w naszym kraju, niewątpliwie związane z wprowadzeniem 10 lat temu obowiązkowych szczepień noworodków i wybranych grup zwiększonego ryzyka, nie umniejsza jednak rangi problemu zakażeń HBV w Polsce. Szacuje się, że liczba przewlekle zakażonych HBV w naszym kraju wynosi 350-400 tysięcy. Są to osoby na różnym etapie przebiegu naturalnego choroby – od chorych na przewlekłe zapalenie wątroby, poprzez marskość wątroby o etiologii HBV do raka wątrobowokomórkowego, którego częstość występowania gwałtownie się zwiększa. Z epidemiologicznego punktu widzenia chorzy ci stanowią również rezerwuar HBV. Nie przyczynia się do jego zmniejszania polityka Narodowego Funduszu Zdrowia ograniczająca polskim pacjentom, a w szczególności dzieciom, dostęp do nowoczesnego leczenia następstw klinicznych zakażeń HBV. Tym większa w tej sytuacji jest rola szczepień ochronnych, będących w kontekście pierwotnego raka wątroby szczepionką przeciwnowotworową. Ponieważ HBV jest przenoszony podczas kontaktów seksualnych, w krajach zachodnich szczepionkę tę zaleca się głównie młodzieży i podróżującym. W Polsce szczepienie proponowano w przeszłości osobom oczekującym na planowane zabiegi, uzależniając często wykonanie operacji od zakończenia szczepienia, co odzwierciedlało brak możliwości zapobiegania zakażeniom szpitalnym poprzez rygorystyczne przestrzeganie zasad sanitarnych. Obecnie to kontrowersyjne zalecenie zostało wycofane z kalendarza szczepień.
Mankamentem w polskim kalendarzu szczepień wydaje się nieuwzględnienie profilaktyki biernej w postaci podania swoistej immunoglobuliny anty-HBs noworodkom matek zakażonych HBV równolegle z uodpornieniem czynnym (p. także Med. Prakt. Pediatr. 3/2006, s. 77 – przyp. red.). Zgodnie z obowiązującym programem szczepień ochronnych w Polsce nie przewiduje się wśród szczepień zalecanych szczepionki przeciwko WZW typu B dla osób podróżujących w rejony o dużej i pośredniej endemiczności WZW typu B.[3] Artykuł Keystonea sugeruje zasadność takich szczepień, wskazując na najczęstsze czynniki ryzyka zakażenia HBV w podróży: kontakty seksualne z przypadkowym partnerem, korzystanie z opieki medycznej czy stomatologicznej, zabiegi kosmetyczne oraz bliskie kontakty z ludnością zamieszkującą tereny o dużej endemiczności WZW typu B. Według danych Europejskiego Komitetu Doradczego Medycyny Podróży (ETHAB) mniej niż połowa podróżujących korzysta z porady lekarskiej przed podróżą, a większość z nich zgłasza się w okresie krótszym niż miesiąc przed planowanym wyjazdem, co uniemożliwia przeprowadzenie profilaktyki czynnej przeciwko WZW typu B w standardowym schemacie 0, 1 i 6 miesięcy.[4]
Badania oceniające skuteczność szczepionki podanej według przyśpieszonego schematu uodporniania (tzn. w dniu 0., 7. i 21.) wykazały uzyskanie odporności przez większość zaszczepionych, niezależnie od zastosowania jej jako monowalentnej czy skojarzonej ze szczepionką przeciwko WZW typu A.[5] Reasumując: zarówno ze względów klinicznych, jak i epidemiologicznych należy zalecić szczepienia przeciwko WZW typu B wszystkim osobom wyjeżdżającym do krajów endemicznego występowania tej choroby, niezależnie od planowanej długości pobytu. W przypadku krótkiego okresu do wyjazdu należy szczepić według przyspieszonego schematu, tj. w dniu 0, 7. i 21. (w Polsce schemat taki jest zarejestrowany tylko dla szczepionek Engerix i Twinrix Adult u dorosłych – przyp. red.). Zalecanie tych szczepień osobom często podróżującym wydaje się tym bardziej zasadne, że prawidłowo przeprowadzone szczepienie podstawowe zabezpiecza na całe życie.
dr hab. med. Małgorzata Pawłowska
Katedra i Klinika Chorób Zakaźnych i Hepatologii Collegium Medicum Uniwersytetu im. Mikołaja Kopernika w Toruniu
Piśmiennictwo do komentarza
1. Pawłowska M., Halota W.: Szczepionka skojarzona przeciwko wzw A i B. Przegl. Epidemiol., 2004; 58 (supl. 1): 66-70
2. Lavanchy D.: Hepatitis B virus epidemiology, disease burden, treatment and current and emerging prevention and control measures. J. Viral. Hepat., 2004; 11: 97-107
3. Program szczepień ochronnych na 2006 rok: załącznik do Komunikatu Głównego Inspektora Sanitarnego z dnia 14 marca 2006 r.
4. Van Herck K., van Damme P., Castelli F. i wsp.: Knowledge, attitudes and practices in travel-related infectious diseases: the European airport survey. J. Travel Med., 2004; 11: 3-8
5. Nothdurft H.D., Zuckerman J., Stoffel M. i wsp.: Accelerated vaccination schedules provide protection against hepatitis A and B in last-minute travelers. J. Travel Med., 2004; 11: 260-261
